Халқаро атом энергияси агентлиги (IAEA)нинг Венадаги бош қароргоҳида Ўзбекистоннинг “Ядровий зарар учун фуқаролик жавобгарлиги тўғрисидаги Вена конвенциясига” қўшилиши ҳужжати топширилди.
Учрашувда IAEА бош директори Рафаэл Гросси 2024 йил Тошкентга ташрифи чоғида Шавкат Мирзиёев билан мамлакатнинг ядровий конвенцияларга қўшилиши масаласини муҳокама қилганини таъкидлади. Гросси сўзларига кўра, Ўзбекистон қисқа муддатда тўртта асосий халқаро ядровий конвенцияга қўшилди:
- Ядровий хавфсизлик конвенцияси
- Ядровий авария ёки радиациявий авария ҳолатида ёрдам кўрсатиш конвенцияси
- Ядровий фалокат ҳақида барвақт хабар бериш конвенцияси
- Ядровий зарар учун фуқаролик жавобгарлиги тўғрисидаги Вена конвенцияси.
2025 йил 26 сентябрда Ўзбекистонда ушбу Вена конвенциясига қўшилиш ҳақидаги қонун қабул қилинди. Ҳужжат мамлакатда ядро энергетикасини ривожлантириш, жумладан атом электр станцияси ва кичик модулли реакторлар қуриш бўйича ташаббусларни илгари суришга имкон беради.
IАEА бош директори Ўзбекистон билан самарали ҳамкорлик учун миннатдорлик билдирди.
Ядровий зарар учун фуқаролик жавобгарлиги тўғрисидаги Вена конвенцияси ядро иншоотларида ёки радиоактив моддаларни ташиш жараёнида юз берадиган авариялар оқибатида зарар кўрган фуқароларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилишга қаратилган. Унда:
- операторнинг мутлақ жавобгарлиги – айби бўлмаса ҳам, зарар учун жавоб бериши,
- эксклюзив жавобгарлик – жабрланган шахс даъвони фақат операторга қўйиши,
- зарар учун компенсация механизмлари – соғлиқ, ҳаёт ва мулкка етган зарарни қоплаш,
- жавобгарликнинг молиявий чегаралари – оператор зиммасига минимал миқдор белгиланиб, ортиқча қисми айрим ҳолларда давлат томонидан қопланиши,
- халқаро суд юрисдикцияси – зарар юз берган давлат судлари қарорлари бошқа аъзо давлатларда ҳам тан олиниши, каби асосий нормалар белгиланган.
Ўзбекистоннинг конвенцияга қўшилиши ядро хавфсизлигини таъминлаш, фуқароларнинг ҳуқуқларини кафолатлаш ва халқаро ҳамкорликни мустаҳкамлаш йўлида муҳим ҳуқуқий қадам ҳисобланади.
