АҚШ президенти Дональд Трамп Пентагонга ядро қуроллари синовларини бошлашни топширди. Бу ҳақда у ўзининг Truth Social ижтимоий тармоғида маълум қилди.
“Бошқа давлатлар синов дастурларини ўтказаётгани боис, Мудофаа вазирлигига ядро қуролларимизни тенг асосда синовдан ўтказишни бошлашни топширдим. Бу жараён дарҳол бошланади”, деб ёзди АҚШ президенти.
Трампнинг таъкидлашича, ҳозирда АҚШда “бошқа ҳар қандай давлатга қараганда кўпроқ ядро қуроли мавжуд”.
“Россия иккинчи ўринда, Хитой эса катта фарқ билан учинчи ўринда турибди. Бироқ у беш йил ичида бизга тенглашади”, деди у.
Россия ва АҚШнинг ядро каллаклари сони ҳақидаги очиқ маълумотлар фарқли бўлса-да, умумий ҳисобда уларнинг захиралари деярли тенг. Бундан ташқари, ядровий арсеналларни баҳолашда нафақат жанговар каллаклар сони, балки уларни етказиб бериш воситалари миқдори ҳам ҳисобга олинади.
АҚШ 1992 йилдан бери ядро синовларини ўтказмаган
Трамп тўлиқ ядровий портлашларни, етказиб бериш воситаларини синовдан ўтказишни сўраганми ёки портлашсиз ўтказиладиган субкритик синовларни назарда тутганми номаълум.
АҚШ 1992 йилдан бери ядро қуролларини тўлиқ синовдан ўтказмаган. Вашингтон 1996 йилдаги Ядро синовларини ҳар томонлама тақиқлаш тўғрисидаги шартномани имзолаган, аммо ратификация қилмаган. Ўшандан бери АҚШ Невада полигонида ерости субкритик ядро синовларини ўтказиб келмоқда.
Россия 1990 йилдан бери ядро синовларини ўтказмаган
Москва сўнгги ядро синовини СССР мавжуд бўлган 1990 йилдаёқ ўтказган эди. Россия Ядро синовларини ҳар томонлама тақиқлаш тўғрисидаги шартномани имзолаган ва ратификация қилган, бироқ 2023 йилда имзосини қайтариб олди. Бунга қадар АҚШ Россияни ядро синовларга мораторийни бузганликда айблаган эди.
Сўнгги кунларда Владимир Путин аввал чексиз узоқликка уча оладиган “Буревестник” қанотли ракетасини, кейин эса ядровий энергия қурилмаси билан жиҳозланган “Посейдон” сувости дронини синовдан ўтказилганини маълум қилди.
Кимда қанча ядро қуроли бор?
Дунё бўйича ҳозирда тўққизта давлатда ядро қуроллари мавжуд. Шулардан бештаси — Буюк Британия, Хитой, Россия, АҚШ ва Франция ҳисобланади. Улар расмий ядро давлатлари мақомини олган, бу мақом 1968 йилги Ядро қуролини тарқатмаслик тўғрисидаги шартномада белгиланган.
2025 йил январь ҳолатига кўра, дунёда 12 241 та ядровий каллак мавжуд эди. Стокгольм халқаро тинчлик тадқиқотлари институти таҳлилчилари шундай маълумот бермоқда. Барча ядро қуроллари захираларининг қарийб 90 фоизи ва ҳисобдан чиқарилган барча жанговар каллаклар Россия (4 309 та)ва АҚШ ҳиссасига (3 700 та)тўғри келади.
Хитой арсеналида 600 та жанговар каллак мавжуд. Хитойнинг захиралари бошқа ядровий давлатларга қараганда тезроқ ўсиб бормоқда (2023 йилдан бери йилига тахминан 100 та жанговар каллак). 2030 йилларнинг бошига келиб Хитой Россия ва АҚШда бўлгани каби кўплаб қитъалараро баллистик ракеталарни қуриши мумкин. Аммо Пекин 2035 йилга келиб 1,5 мингта ядровий каллакка эга бўлса ҳам, бу Вашингтон ва Москвага нисбатан атиги учдан бир қисмни ташкил этади.
